Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa – od czego zacząć?

Pomimo pięknej ceremonii ślubnej, wystawnego wesela i wielu zaproszonych gości zdarzają się sytuacje, w których nie dojdzie do ważnego zawarcia małżeństwa kościelnego.

Dzieje się tak wówczas, gdy w chwili składania przysięgi małżeńskiej ślubujący (nupturienci) byli obarczeni przeszkodą małżeńską, wadą zgody małżeńskiej bądź nie została dochowana kanoniczna forma zawarcia małżeństwa. Celem uzyskania odpowiedzi na pytanie: czy w mojej konkretnej sytuacji małżeńskiej istnieją podstawy wniesienia skargi powodowej do sądu kościelnej, należy umówić się na rozmowę przedprocesową. Porad z zakresu prawa kanonicznego udzielają zarówno sądy kościelne, jak również kancelarie zatrudniające specjalistów z tej dziedziny prawa. Funkcjonują adwokaci kościelni oraz doradcy kanoniczni. Wstępne informacje dotyczące procesu o nieważność małżeństwa można uzyskać także u księży pracujących w parafii.

Przybywając na pierwsze spotkanie należy zabrać ze sobą dokument tożsamości i wyrok rozwodowy (o ile rozwód już orzeczono). Jeżeli posiadamy inne dokumenty, np. wypisy ze szpitala psychiatrycznego, opinie psychologiczne, to warto je zabrać na umówioną rozmowę. Możemy umówić się na poradę do osoby duchownej bądź świeckiej, (kobiety lub mężczyzny). Z pewnością rozmowa nie trwa 10-15 minut, bowiem należy opowiedzieć najważniejsze momenty zarówno z okresu przedślubnego, ślubnego i poślubnego. Istotne jest to, aby mówić od samego początku prawdę, nie należy nic podkoloryzować, jak również nie wybielać relacji panujących w środowisku rodzinnym. Jeżeli rodzice źle odnosili się do siebie, nie potrafili nauczyć swoich dzieci jak prawidłowo funkcjonować w rodzinie, to należy od tym powiedzieć. Nie można także wymyślać sytuacji, które nie miały miejsca. Szczerość już na etapie przedprocesowym pozwoli jak najlepiej wybrać podstawę prawną do sporządzenia skargi powodowej.

Po rozmowie ze specjalistą z prawa kanonicznego uzyskamy informację, czy w opowiedzianej historii małżeńskiej znajdują się te okoliczności, które pozwolą na skonstruowanie pisma (skargi powodowej) w zakresie ustalenia czy moje małżeństwo zostało zawarte nieważnie. Skargę powodową adresowaną zazwyczaj do sądu kościelnego tej diecezji, w której było zawarte małżeństwo kościelne bądź mieszka jeden z małżonków, można napisać samodzielnie bądź skorzystać z pomocy specjalisty. Nie ma jednolitej stawki finansowej za pomoc przy sporządzeniu skargi powodowej czy za udzieloną poradę prawną. Jeżeli korzystamy z rad sądu kościelnego, tam w ramach poradnictwa kanonicznego, otrzymamy wsparcie bezpłatne. Jednak dotyczy ono przeważnie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje podstawa kanoniczna do wniesienia skargi, jak również możemy otrzymać wzór (formularz) sporządzenia skargi o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Nie zdarza się, aby pracownicy sądów kościelnych opracowywali gotowy projekt skargi powodowej, chyba że strona ma problemy z pisaniem ze względu na niskie wykształcenie, wówczas jeden z pracowników sądowych może zostać oddelegowany do pomocy w napisaniu skargi powodowej. Będąc w siedzibie sądu kościelnego możemy poprosić o listę adwokatów specjalizujących się w prawie kanonicznym.

Na stronach internetowych niektórych sądów kościelnych istnieją ostrzeżenia przed osobami, które nie mając wykształcenia kanonistycznego za wysokie honorarium udzielają porad. Skargę powodową składa się w dwóch egzemplarzach. Można ją dostarczyć osobiście bądź wysłać listem poleconym na adres właściwego sądu kościelnego. Jeżeli po miesiącu od dnia złożenia skargi powodowej sąd kościelny nie nadeśle nam informacji o przyjęciu bądź odrzuceniu skargi powodowej, wówczas drogą pisemną listem poleconym należy wysłać zapytanie o podjętą decyzję.